ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI NEDİR ?

Toplulaştırmanın ne olduğundan bahsedecek olursak ; parçalanmış, dağılmış, şekilleri bozulmuş, kullanılamayacak hale gelmiş arazilerin üretim tekniğinin geliştirilmesi ve daha ekonomik olarak yararlanma, muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alınabilmesi için arazilerin birleştirme suretiyle bir araya toplanmasıdır. 3083 sayılı kanun ile düzenlenmiştir.

Parsellerin kullanılamayacak hale gelmesine neden olan sebepler nelerdir?

1. Miras ve intikal yoluyla parçalanma
2. Hisseli ve bölünerek yapılan satışlar
3. Sulama, karayolları ve demiryolları gibi tarım arazilerinden geçen kamu yatırımları
4. Sermaye ve işgücü yetersizliğinden dolayı yapılan kısmi kiracılık ve ortakçılık
5. Sel, Taşkın ve heyelan gibi doğal afetler
6. Mer’a ve yaylak parçalanmaları
7. Coğrafi ve topoğrafik konumdan dolayı oluşan parçalanmalar.

Arazi toplulaştırma çalışması aşağıdaki aşamalardan geçmektedir.

1. Tüm tarlaların ve çiftçilerin mülkiyet bilgilerinin temin edilmesi.
2. Tapu kütüğü, kadastro paftası ve arazideki miktar ve ölçülerdeki tüm uyumsuzluklar giderilmesi.
3. Hâlihazırdaki arazi kullanım durumunun, uygun tarım arazileri sınırlarının, sabit tesislerin belirlenmesi,
4. Toprak karakterlerini belirten toprak haritalarının temin edilmesi veya yoksa oluşturulması.
5. Teknik bir ekip ile arazi sahipleri ve mülki idarecilerin de katılımı ile kurulan derecelendirme komisyonu ile tüm arazilerin derecelendirme haritaları çıkarılır. Bu aşamada komisyon tüm arazilerin toprak haritaları ve diğer kıymetlerini de dikkate alarak her parsel için ayrı, ayrı titiz bir puanlama yapmaktadır. Derecelendirme çalışmasında amaç parsellerin birbirlerine göre kıymet faklılıklarını puanlamak suretiyle ortaya koymaktır.
6. Yeni, yol, sulama ve drenaj ağına uyumlu, blok (ada) planlamasının hazırlanması.
7. Arazi sahiplerinin toplulaştırma sonrasında tarlalarını nerede istediklerine ilişkin tercihlerinin alınması, Bu işlem esnasında maliklere, eski parsellerinin ve yeni blokların olduğu bir pafta gösterilerek tercihleri alınır.
8. Yeni parselasyon planlaması yapılır.

Yeni parselasyon planlamasında; çiftçi tercihleri de dikkate alınarak;
v  Tarla içi hizmet yolu, sulama, drenaj gibi kamu ortak alanları için gerekli yerler ayrılır.
v  Her parselin yol ve sulama suyuna cephe alması sağlanır.
v  Sabit tesis içeren parseller eski sahiplerine verilir.
v  Tüm maliklerce önem içeren veya kötü konumdaki yerler aynı sahiplerine verilir.
v  Büyük olan parçanın yanına diğer küçük parçalar getirilir.
v  Hasım ve hısım ilişkileri gözetilir.
v  Aynı yeri almak isteyenler arasında yukarıda sayılan hususlar doğrultusunda haksızlığa uğratılmayacak bir planlama yapılır.

9. Yeni parselasyon planlaması ve yeni mülkiyet listeleri mahallinde asılmak suretiyle ilan edilir.
10. Yeni planlamaya ilişkin parsel sahiplerinin itirazları varsa incelenir. Yeni yapılan planlama tekrar her kesin görebileceği şekilde ilan edilir.
11. Kesinleşen yeni planlama kadastroca tescil edilerek yeni tapular oluşturulur.
12. Yeni tapular ve yeni parseller, yeni parsel sahiplerine teslim edilir.

Arazi Toplulaştırmasinin Faydalari

Arazi toplulastirmasinin faydalarını dört farklı grup halinde inceleyebiliriz. Bunlar:

1) Ciftciler acisindan faydalari:

a) Parçalı ve dağınık araziler birleştirilmektedir:  Bir kişinin köy sınırı içerisinde birden fazla arazisi varsa bunlar birleştirilerek mümkün olduğunca tek parça haline getirilmesi sağlanıyor.
b) Tarım arazileri düzgün şekilli parsellere dönüştürülmektedir: Şekilleri düzgün olmayan (üçgen, beşgen, yay şeklinde) araziler düzgün şekillere (dikdörtgen, kare)  getirilerek hem işlenmesi kolaylaşmaktadır hem de işleme ve bakım masrafları azalmaktadır.
c) Her tarla sulama kanalına kavuşturulmaktadır: Toplulaştırma ile birlikte sulama projelerinin de yapılması halinde, her tarlanın yapılmış veya yapılacak olan sulama kanalına cephesi olacak, yani tarlalar sulama şebekesinden doğrudan suyunu alabilecektir.
d) Her tarla yola kavuşturulmaktadır: Toplulaştırma öncesi yolu bulunmayan bir çok tarla varken, toplulaştırma sonrasında tarım arazilerinde yolu bulunmayan tarla kalmayacaktır.
e) Ulaşım daha kolay ve ekonomik hale gelmektedir: Parçalı ve farklı mevkilerde bulunan arazilere ulaşım, daha çok zaman, işgücü ve mali kayıplara neden olurken; Toplulaştırma sonrası araziler mümkün olduğunca tek parçalı olacağından bu kayıplar önlenmiş olacaktır.
f) Tarım makinalarının kullanımı daha ekonomik olmaktadır: Parçalı, küçük ve şekilleri düzgün olmayan arazilerde traktör, biçerdöver, gibi tarım makinalarının çalışması, üretici ve makine sahibi için aşırı derecede masraflı iken; tek parçalı, büyük ve düzgün şekilli tarlalarda bu makinaların kullanılması üretici ve iş makinası sahibi açısından daha ekonomik olmakta, zaman ve işgücü açısından da tasarruf sağlanmaktadır.
g) Ekilebilir arazi miktarları artmaktadır:  Toplulaştırma öncesi çok parçalı tarım arazilerinde, tarlaların sayısı fazla olduğundan tarla sınırlarının toplam uzunluğu da fazla olmaktadır. Bu da ekilebilecek alanların ekilemeyerek boş kalması demektir. Toplulaştırma sonucu oluşan tek parçalı ve büyük tarlalarda tarla sınırı azalacağından ekilebilecek arazi miktarları artmaktadır.
h) Zirai mücadele ve gübreleme kolaylaşmaktadır:  Toplulaştırma öncesi küçük ve şekilleri bozuk arazilerde, zirai mücadele ve gübreleme gibi çalışmaların yapılması hem zor olmakta hem de çoğu zaman ekonomik olmamaktadır. Toplulaştırma sonrası araziler düzgün şekilli olacağından bu işlemler daha kolay ve ekonomik olacaktır.
i) Kullanılmayan küçük araziler değerlendirilmektedir:  Toplulaştırma öncesi karayolu, demiryolu, kanal gibi projeler sebebiyle bölünen ve bir kısmı küçük olduğundan dolayı kullanılamaz hale gelen özel mülkiyetteki araziler ile kullanılmayan eski yollar ve dere yatakları gibi alanlar da toplulaştırma ile tarıma kazandırılacaktır
j) Tarla sahipleri arasındaki anlaşmazlıklar ortadan kalkmaktadır:  Toplulaştırma öncesi çok parçalı arazilerin olduğu sahalarda ulaşım yolu, su sorunu, sınır ihtilafları gibi sebeplerden dolayı mülk sahipleri arasında olabilecek nizalar, toplulaştırma sonrası her parselin su ve yol sorunu olmayacağı için ortadan kalkmış olmaktadır.
k) Tarım için en ideal parsel ebatları oluşturulmaktadır: Toplulaştırma öncesi arazilerin ebat ve alanları, hiçbir bilimselliğe dayanmadan miras yoluyla bölünerek gelişigüzel oluşmaktadır. Toplulaştırma sonrası dağıtılacak parsellerin ebatları; toprağın bünyesi, arazinin meyili, ekilecek ürünler, sulama yönü vb. kriterler dikkate alınarak oluşturulmaktadır.
l) Kadastro yenilenmiş olmaktadır: Kadastro çalışmaları eski tarihlerde yapıldığı için, sınır ve alan uyuşmazlıkları gibi birçok sorunlar yaşanmaktadır. Toplulaştırma çalışması ile kanal, yol gibi tesisler ile yeni dağıtılan tarım arazileri en son ölçme teknikleri ile ölçülerek kadastro paftaları hazırlandığından, o bölgenin kadastrosu da yenilenmiş olacağı gibi o güne kadar var olan birçok sorunların önüne geçilmiş olacaktır.
m) Köy yerleşim yerleri iyileştirilmekte ve geliştirilmektedir.
2) Kamu yatirimlari acisindan faydalari: Bir ülkenin kalkınmasında karayolları, otoyollar, demiryolları, çok amaçlı barajlar (içme-kullanma, sulama, taşkın, enerji), sulama ve drenaj kanalları, hava alanları, maden sahaları, entegre sanayi bölgeleri, Okul ve güvenlik inşa alanları gibi kamu yatırımları büyük önem taşımaktadır.
Büyük çoğunluğu kırsal alanda arazi talep eden yatırımlar kamu kaynakları ile yapılmakta olup söz konusu araziler için her yıl büyük meblağlarda kamulaştırma bedelleri ödenmektedir. Yine toplulaştırma yapılmadan yapılan yatırımlar sonucu tarım arazileri parçalanmakta, şekilleri bozulmakta ve kullanılamaz hale gelebilmektedir.
Kamu yatırımlarında gerekli olan arazilerin karşılanmasında ve yatırım maliyetlerinin azaltılmasında arazi toplulaştırması önemli bir araçtır. Arazi toplulaştırması uygulanacak alanlarda tüm parsel sınırları kaldırılmakta, çiftçilere ait küçük, parçalı ve dağınık parseller daha az sayıdaki parselde birleştirilerek yeniden düzenlenmektedir. Bu işlemler yapılırken yol ve kanal gibi kamu ortak kullanım alanları için % 10’lara varan oranlarda kesinti yapılmakta ve hazine arazileri de kullanılarak kamulaştırma ihtiyacı olan yerlerde kullanılabilmektedir.
Toplulaştırma düşünülmeden uygulanan sulama projelerinde; kamulaştırma ve arazilerin parçalanmasının en az gerçekleşmesi için, kanalların ve yolların planlaması, parsel sınırlarına bağlı kalınarak yapılmaktadır. Mevcut parsellerin küçük ve şekillerinin de düzensiz olması nedeniyle, kanal uzunlukları gereksiz yere uzamakta ve tesis maliyetlerini yükseltmektedir.
Arazi toplulaştırması ile birlikte yürütülecek sulama projeleri bütün bu sakıncaları ortadan kaldırmakta ve yatırım maliyetlerinde % 40’lara varan oranlarda tasarruf sağlanabilmektedir.
3) Sosyal faydalari: Hisselilik, sulama ve ulaşımdan kaynaklanan sosyal huzursuzluklar önlenmekte, yargı yükü azaltılmaktadır.
4) Diger faydalari:
a) Tapu Kadastro kayıtlarının yenilenmektedir.
b) Düzenleme sonrası araziler kıymetlenmektedir.
c) Parçalılık veya hisselilik nedeni ile değerlendirilemeyen hazine arazileri satılabilir duruma gelmektedir.
d) Mera arazileri de toplulaştırılarak hayvancılığa uygun hale getirilmektedir.
e) Sulama tesislerinde sulama oranı ve randımanı artmaktadır.
f) Tarımda kullanılan girdi kullanımında önemli oranlarda tasarruf sağlanmaktadır.